روز کتاب وکتابخوانی

فواید مطالغه در اوقات فراغت:

خانواده؛ موثرترین عامل در ایجاد عادت به مطالعه

خانواده عامل بسیار موثری در ایجاد عادت به مطالعه و ترویج فرهنگ کتابخوانی است. محیط و شرایط خانواده، روش تربیتی و آموزشی والدین، طرز تفکر و نگرش والدین در رابطه با مطالعه و کتابخوانی، وجود کتب و نشریات قابل دسترس و همچنین سطح اقتصادی و پایگاه اجتماعی خانواده، نقش بسزایی در تقویت عادات مطالعه و کتابخوانی دارد.
اولین نهادی که در آن، کودک با کتاب و کتابخوانی، انس می گیرد، خانواده است. پدر و مادر، بهترین معلم کودک هستند که باید شوق مطالعه را در او تقویت کنند. همچنین در منازل باید محلی اختصاصی برای کتابخانه در نظر گرفته شود.
اگر والدین و افراد بزرگتر خانواده به مطالعه علاقمند باشند، فرزندان آنها نیز، که همواره از اثرات طبیعی روابط عمیق عاطفی حاکم در خانواده های ایرانی برخوردار هستند، با کتاب، بیشتر و بهتر آشنا شده و به مطالعه و کتابخوانی، عادت می کنند.
اگر بتوانیم مطالعه را در انسان به صورت عادت درآوریم دیگر ارتباط او با جهان دانش و آگاهى سخت نخواهد بود و بدون هیچ زحمت و مرارتى خواهد توانست از راه مطالعه، درک و اندیشه خود را نسبت به جهان هستى رشد و تعالى بخشد.
ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانى، نمایانگر رشد ملى هر کشورى است. دولت در زمینه ترویج فرهنگ مطالعه، مهم ترین نقش را برعهده دارد و باید در این مورد سرمایه گذارى کند و تمامى قشرهاى جامعه را به سوى کسب اطلاعات مفید و سازنده سوق دهد.
براى افرایش جمعیت کتابخوان و بالا بردن اشتیاق مردم به خرید یا امانت گرفتن کتاب از کتابخانه، لازم است مجریان و دست اندرکاران نشر کتاب اعم از نویسنده، ناشر و مترجم و مراکز توزیع و فروش کتاب با یکدیگر همکارى تنگاتنگ داشته باشند تا بتوان در ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانى به نتایج مطلوب رسید.
به تجربه ثابت شده است که کودکان از درجه هوشى بیشترى براى یادگیرى مطالب آموزنده و مفید برخوردارند و در ایام جوانى نیز علاقه به دانستن در آنان شکوفا مى شود، پس بهترین راه براى توسعه فرهنگ مطالعه در جامعه سرمایه گذارى بر روى کودکان و نسل جوان است.

 

. تشویق کودکان به مطالعه با دادن کتاب به عنوان هدیه

یکی از بهترین راه ها برای تشویق کردن کودکان به مطالعه، دادن کتاب به عنوان هدیه به آنهاست. ثبت نام آنها در کتابخانه های عمومی و رفتن هفتگی به مراکز خرید کتاب الگویی در ذهن کودک یا نوجوان می سازد که خودخواسته او را مکلف به خرید یا خواندن کتاب می کند. 
مطالعه روزنامه ها و مجلات کم اهمیت نیستند. کودکان را باید مشترک مجلاتی کرد که دوست دارند. 
یکی دیگر از راههای علاقه مند کردن کودکان و نوجوانان به کتاب خواندن، خاموش کردن تلویزیون و گردهم آوردن آنها برای خواندن یک کتاب یا اجرای نمایش از روی کتاب است. 
راه مناسب دیگری که این روزها به دلیل عجین شدن کودکان با رایانه، کاربرد فراوانی دارد خرید کتاب هایی ضبط شده اند. CDروی
در فرصت های مناسب فرزندانتان را تشویق کنید از روی تصویر کتاب، داستان بگویند و صحبت کنند.
از دیگر روش هایی که بیشتر برای علاقه مند کردن کودکان خردسال به کتابخوانی پیشنهاد می شود، قصه گویی برای آنهاست. خواندن قصه با صدای بلند و بازی کردن نقش های شخصیت قصه، تأثیر بسیاری در علاقه مند کردن کودکان به قصه خوانی و در بلندمدت به کتابخوانی خواهد داشت.

روش الگویی کارسازترین شیوه تشویق به مطالعه

شیوه های مختلفی را در راستای ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی می توان به کار گرفت. یکی از کارسازترین شیوه های تشویق به مطالعه، روش الگویی است. یادگیری به طور غیر مستقیم و از طریق مشاهده، موثرترین و پایدارترین نوع یادگیری هاست. والدینی که در منزل مطالعه می کنند یا اینکه با فرزندانشان به کتابخانه می روند مناسب ترین الگوی مطالعاتی برای فرزندان به شمار می آیند. اگر کودک دست پدر و مادر کتاب ببیند، خودش هم با کتاب انس می گیرد. اگر شما در جمع خانواده ای باشید که در سال یک کتاب هم نمی خواند یا اگر بخواند روی صفحات آغازین آن درجا می زند پس نباید از فرزندتان توقع مطالعه داشته باشید و از او بخواهید به جای وقت گذرانی های بیهوده نظیر نشستن پای اینترنت و تماشای تلویزیون؛ مجله یا کتاب بخواند.

میزان مطالعه کتاب در کودکان و نوجوانان بیشتر از بزرگسالان است

کانون با طراحی برنامه‌های ویژه‌ و شیوه‌های خاص خود تلاش می‌کند تا کودکان را بیش از پیش به مطالعه و صرف زمان بیشتری برای تعمق در کتاب علاقه مند سازد.
به گفته رمضانخانی این اشتیاق در صورتی ادامه پیدا می کند که نویسندگان ما با زبان و نیازهای مخاطبان آثارشان آشنا باشند چرا که کودک اگر از کتابی خوشش نیاید بدون هیچ رودربایستی آن را کنار می‌ گذارد و به کارهای مورد علاقه اش می پردازد.

فعالیت هایی جهت اشاعه کتاب خواندن

وجود کتاب های خوب و مناسب  به تنهایی کافی نیست تا عادت به خواندن در کودکان و نوجوانان شکل بگیرد و بر عهده والدین و مربیان است که موارد  با کودکان و نوجوانان کتاب ها را تجربه کنند و از دانش و تخصص خود جهت تاثیر گذاری بر جریان خواندن آنها استفاده کنند، بی آنکه آثار را به آنها تحمیل کرده باشند.قصه گویی و کتاب خوانی برای کودکان ، معرفی شفاهی کتاب ، مشارکت در روند کتابسازی با کودکان اول و دوم دبستان ، معرفی کتاب ، برگزاری نمایشگاههای مقطعی و دائمی ، برقراری مسابقات کتاب ، تاسیس باشگاههای کتاب ، برگزاری جلسات نقد و بررسی کتاب با حضور یا بی حضور پدید آورندگان می تواند بخشی از فعالیت هایی باشند که در مراکز فرهنگی خاص کودکان نظیر کتابخانه ها و فرهنگسراها باید صورت بگیرد و پیوند کودکان و نوجوانان با کتاب مستحکم تر شود.

1.کتابسازی

کودکان ذهنی خلاق و بازیگوش دارند و در سخن گفتن خود قصه ها می پردازند که قادر به نوشتن آنها نیستند . یکی از راههایی که می توان آنها را با ادبیات برقرار کرد و دوام بخشید ، وارد کردن آنها به روند خلق ادبی است.

بهتر است در شروع کودکان را ترغیب کنیم که روی قصه های شنیده شده کار کنند . مثلاً به تصویر سازی قصه ای که در قصه ای که در کتابخانه ها گفته شده بنشینند . کتابدار می تواند به هر یک از کودکان یکی دو جمله قصه را بسپارد تا برای آن تصویر بکسد.

2معرفی شفاهی کتاب

معرفی شفاهی کتاب موثرترین روشی است که سبب تغییر عقیده ی شنوندگان می شود .در واقع معرفی شفاهی کتاب خوب راهی است که در اسرع وقت شنونده را به خواننده کتاب تبدیل می کند. برای آشنایی بیشتر با روش های این کار بهتر است ابتدا مرزهای آن را با سایر فعالیت هایی که ظاهراً شباهت هایی به معرفی شفاهی کتاب دارند مشخص کرد. معرفی کتاب گزارش کتاب نیست ، زیرا در گزارش کتاب جزئیات بسیار اهمیت دارد.

 

3.قصه گویی و کتابخوانی

در بیش از نیمی از دوران کودکی ، یا کودکان توان مستقیم خواندن متن را ندارند یا از توان اندکی برخوردارند . لذا به همراهی و همیاری بزرگسالان نیازمندند. قصه گویی یکی از قدیمی ترین هنرهاست که در طول تاریخ دراز خود که به قدمت عمر انسان اندیشه ورز بر روی کره ی خاک است بزرگسالان و کودکان و نوجوانان را از نیازی ازلی و ابدی یعنی قصه ی شنیدن سیراب کرده است.

قصه گویی قبل از هر چیز کودکان را با میراث فرهنگیشان آشنا می کند و آنها را به دنیایی می برد که شناخت آن برای کودکان جز از طریق قصه و قصه گویی سبب برقراری ارتباط دوستانه بین کودکان و بزرگسالان می شود زیرا هنری است که مثل تاتر زنده به اجرا در می آید.

در جهانی که با وجود وسایل و امکانات مبتنی بر فناوری های جدید به خصوص وسایل ارتباط جمعی صوتی و تصویری ، کودکان به نوعی تنبلی ذهنی دچار شده اند و حالتی منفعل دارند ، قصه گویی تخیل آنها را فعال می کند و به آنها امکان می دهد به کمک خیال خود به قصه جان ببخشند.

یکی دیگر از ویژگی های مثبت قصه گویی ، تقویت قدرت درک از راه شنیدن است.زندگی در دنیایی که سلطه تصویر در آن بلا منازع است توان درک از راه شنیدن را در کودکان تحلیل برده است ، قصه گویی این قدرت را مجدداً به آنها باز می گرداند.

قصه گویی واژگان گفتاری کودکان را نیز تقویت می کند ، ضمن آنکه کودکان را به جنبه های حسی زبان گفتار نیز آشنا می کنند. یک عبارت نوشته شده را می توان با حس های گوناگون خواند و از آن معانی متفاوتی را به دست آورد .شرایط درک جنبه های حسی زبان را قصه گویی به بهترین شکل فراهم می کند.

 اولین قدم برای قصه گویی خوب و مناسب انتخاب قصه است. قصه مناسب علاوه بر ساختار آن باید متناسب با شخصیت گوینده هم باشد.قصه گوهها از توان های گوناگونی برخوردارند و برای یک جلسه قصه گویی خوب باید قصه هایی را انتخاب کنند که بر قوت های آنها تکیه داشته باشد نه بر ضعفهای آنها.

یکی دیگر از وجوه قصه تناسب آن با قدرت درک و تحمل کودکان است . قصه هایی که طول آنها بیشتر از ده دقیقه باشد از تحمل کودک سه چهار ساله بیشتر است و او را ناآرام می کند. همین طور قصه هایی که قصه در قصه هستند و شخصیت های متعدد دارند برای کودکان سال های اول دبستان غیر قابل درکند. زمان قصه هم درز نوع قصه انتخابی تاثیر دارد.

زبان قصه گویی نیز باید به دور از تکلف باشد و حالتی روایی و گیرا و در عین حال ساده و پر تحرک داشته باشد.پرهیز از اغراق و شگردهای تاتری قویاً توصیه می شود . زیرا قصه گویی هرچه قدر به گفتار عادی نزدیکتر ، باشد موثر تر خواهد بود و نیازمند ترفندهای تاتر نیست . قصه گویی توانا فقط به خود ، تخیل و صدای خود متکی است و نه به چیز دیگری.

هنر قصه گویی علاوه بر تمام امتیازهایی که برای آن برشمرده شد عامل ایجاد پیوندی قوی بین ادبیات ، کتاب و کودکان است.

"کتابخوانی" روش دیگری است برای برانگیختن کودکان به خواندن ، کتابهای تصویری و مصور با محتوای غنی و کیفیت هنری و عالی ارائه و چاپ جهان دیگری است که کودکان باید با آن آشنا به آن پایبند باشند.

برخی از کارشناسان شروع خواندن کتاب برای کودکان را از گهواره می دانند.گرچه معتقدند " واکنش کودک در سنین آغازین حیات الزاماً توجه کامل به کتاب نباشد"

باید در نظر داشت تا سال های پایان دبستان بین قدرت خواندن و قدرت درک کودکان فاصله وجود دارد چه بسا مفاهیم و نکته ها که قادر به درک آن هستند ولی نمی تواند درباره ی آن بخوانند .کتابخوانی این فاصله را کوتاه می کند .به او کمک می کند به محتوایی دست یابد که به تنهایی قادر به خواندن آن نیست.

4.مسابقات کتاب

کتابداران و مربیان شبیه مادرانی هستند که می دانند مواد غذایی مهم و حیاتی را باید به بدن فرزند خود برسانند و برای پرهیز از یکنواختی هر روز آن را در قالب غذایی جدید ارائه می نمایند. تغذیه ذهن کودک هم بی شباهت به تغذیه جسم او نیست و بزرگسالان هم به راهها و روش ها و ترفندهای گوناگونی برای کامل کردن این تغذیه نیاز دارند که مسابقه های کتاب هم یکی از آنهاست.مسابق های کتاب ، مسابقاتی است که رقابتی است شیرین و جذاب برای یافتن اطلاعات صحیح و دقیق و مستند به شیوه ای سریع و تمرینی است برای کسب مهارت در بازیابی اطلاعات.

 

5.نمایشگاه کتاب

برگزاری نمایشگاه کتاب در سطح ملی و منطقه ای معمولاً مرتبط با مناسبتهای گوناگون است . مثلاً روز جهانی کودک ، روز جهانی کتاب کودک یا هفته ی کتاب ، اما در کتابخانه های کودکان هر روز می تواند یک مناسبت باشد.

کتابخانه وظیفه دارد از طریق نمایشگاه هایی که به مناسبت های مختلف برپا می کتد ، علایق جدیدی را در دانش آموزان به وجود آورد و آنها را با حوزه های نو و کتاب های جدید آشنا نماید.دائمی ترین نمایشگاه در کتابخانه ، نمایشگاه کتابهای تازه است .

6.باشگاه کتاب و حلقه های مطالعاتی

در اینجا مراد ما از حلقه های مطالعاتی است که در کتابخانه های مدارس و عمومی و فرهنگ سراها می تواند علاقمندان به کتاب را در گروههای سنی مختلف گرد هم آورد و به فعالیتهایی که برآمده از کتاب و مطالعه است سرگرم نماید.توصیه آن است برای برگزاری هرچه موثر تر جلسه بحث و گفتگو درباره کتاب بهتر است کار را به خود کودکان بسپاریم . زیرا کودکان اغلب بخش هایی را برای گفتگو پر می گزینند که کمتر مورد توجه بزرگسالان است.

آنچه در روند حلقه های مطالعاتی و بحث و گفتگو درباره ی کتابها اهمیت دارد میزان درگیری ذهنی کودکان با کتاب است . سوال هایی که مطرح می شود و پاسخ هایی که برای آن ارائه می شود سبب تعمیق تجربه های کودکان با کتاب می شود.

برنامه های مخصوص کودکان نوپا

کتابخانه ها بیش از پیش در حال ایجاد برنامه هایی برای کودکان نوپای 36-18 ماهه طراحی شده اند . به علاوه والدین نیز در فعالیت هایی مانند بلند خوانی ، قصه گویی ، بازی های انگشتی و آواز خوانی شرکت می کنند.

فعالیت های گروهی:در حدود سن سه تا پنج سالگی ، کودکان معمولاً به شرکت در فعالیت های گروهی علاقه دارند.بر این اساس بسیاری از کتابخانه ها برنامه هایی برای این گروه سنی برگزار می کنند و معمولاً در این برنامه ها نیاز نیست والدین با کودکانشان بمانند.

آموزش برای خدمتکاران نگهداری کودک:اکنون بسیلری از کتابخانه ها برنامه های آموزشی خواصی برای خدمتکاران نگهداری کودک عرضه می کنند و حتی گروههای بزرگ کودکان از مهد کودک برای برنامه های خاصی مثل قصه گویی و بلند خوانی دعوت می شند . ترغیب کودکان به سوی کتاب و مطالعه باید قسمتی اصلی از فعالیت های مهد کودک باشد و احتمالاً کتابخانه ها به عنوان بهترین وسیله برای ارتقاء و غنا بخشیدن به این نوع فعالیت ها در دسترس هستند.

217087انتهای خبر / وب سایت اختصاصی اطلاع رسانی کودک ونوجوان/ کد خبر